پیانو دیجیتال و اکوستیک

تفاوت اصلی پیانوهای آکوستیک با پیانوهای دیجیتال در شیوه تولید صداست.

پیانوی آکوستیک چکشی است. یعنی در این نوع پیانوها صدا از ضربه‌زدن چکش‌ها به سیم‌ها تولید می‌شود. در پیانوی آکوستیک فشار انگشت نوازنده بر کلیدها (به کلیدهای پیانو اصطلاحا کلاویه می‌گویند) به چکش‌ها انتقال می‌یابد و چکش‌ها بسته به میزان فشار به سیم‌ها ضربه می‌زنند. سپس ارتعاشات تولیدشده براثر ضربه واردآمده بر سیم‌ها به صفحه صدا (بُرد صدا هم می‌گویند) منتقل و تقویت می‌شوند. وقتی ارتعاشات با رِزونانس یا طنین صدای سایر سیم‌ها (سیم‌هایی که هدف ضربه نبوده‌اند) در هم می‌آمیزند، صدایی پرتوان و منحصربه‌فرد حاصل می‌شود.

در پیانوهای دیجیتال هیچ سیمی در کار نیست. هر کلاویه کلید تولید صدای مشخصی است. در این نوع پیانوها صدا دیجیتالی است و از طریق بلندگو تقویت می‌شود. اما جالب است بدانید پیانوهای دیجیتال پیشرفته‌ای هم داریم که قادرند صدایی با شباهت زیاد به پیانوهای آکوستیک تولید کنند.

انواع پیانوی آکوستیک

همان طور که گفتیم، سازوکار پیانوهای آکوستیک مبتنی بر چکش‌ها و سیم‌های فلزی‌ای است که در بدنه چوبی پیانو تعبیه شده‌اند. چکش‌ها براثر فشرده‌شدن کلیدها به حرکت درمی‌آیند و به سیم‌ها ضربه وارد می‌کنند. از ارتعاشات همین سیم‌هاست که صدا تولید می‌شود.

پیانوهای آکوستیک غالبا بر دو نوع‌اند:

افقی (گرند)

در این نوع پیانوها آرایش سیم‌ها افقی است. بنابراین به‌لحاظ ابعاد طویل‌ترند و فضای بیشتری اشغال می‌کنند. همین که فشار انگشت از روی کلیدها برداشته شود، چکش‌ها تحت تأثیر جاذبه به حالت استراحت برمی‌گردند. در پیانوهای افقی چکش‌ها در جهت عمودی به سیم‌ها ضربه وارد می‌کنند و به همین دلیل با اتکا به نیروی جاذبه به حالت استراحت برمی‌گردند. جاذبه هم نیروی بسیار یک‌نواختی است و از یک سمت پیانو به سمت دیگر تفاوتی وجود ندارد.

البته پیانوهای افقی را بیشتر به‌اسم پیانوی گرند می‌شناسند. همان پیانوهای خوش‌ترکیب و عریض‌وطویلی که معمولا در کنسرت‌ها می‌بینیم و شکل اصیل پیانوست. خیلی هم گران‌قیمت‌اند.

در کنار پیانوهای گرند پیانوهای بِیبی گرند هم داریم که کوچک‌ترند.

ازجمله معروف‌ترین برندهای پیانوی گراند می‌توان به یاماها و اِشتاین‌وِی اَند سانز اشاره کرد.

عمودی (ایستاده یا دیواری)

پیانوهای عمودی به پیانوهای ایستاده یا دیواری هم معروف‌اند. در این نوع پیانوها آرایش سیم‌ها عمودی است و چکش‌ها در جهت افقی به سیم‌ها ضربه وارد می‌کنند. بنابراین جهت حرکت اجزا تحت تأثیر جاذبه نیست. ازاین‌رو برای برگشت اجزا به حالت استراحت از فنر استفاده می‌شود. وقتی فشار را از روی کلید بردارید، اجزا با استفاده از مکانیسم فنری به حالت استراحت برمی‌گردند.

اگر با پیانوهای گرند مقایسه کنیم، در پیانوهای دیواری نیروی بازگشت تک‌تک فنرها را به‌سختی می‌توان در حد یک‌نواختی نیروی جاذبه تنظیم کرد. ضمن اینکه فنرهای به‌کاررفته به‌مرور فرسوده می‌شوند. تفاوت ریز دیگری هم هست و آن اینکه در پیانوهای دیواری برای تکرار یک نت باید تا برگشت کامل کلید صبر کرد. اما با پیانوهای گرند می‌توان یک نت را، زمانی که کلید تنها یک‌سوم مسیر بازگشت را طی کرده، تکرار کرد. پس حرفه‌ای که نگاه کنیم، نوازنده با پیانوی گرند کنترل عمل بیشتری دارد و می‌تواند سریع‌تر بنوازد.

علاوه‌بر همه اینها پیانوهای دیواری جمع‌وجورتر و ارزان‌ترند. هم فضای کمتری اشغال می‌کنند و هم با بودجه عموم سازگارترند. این نوع پیانوها را درواقع می‌توان نمونه فشرده‌تر پیانوهای گرند دانست. اما اصل سازوکارشان یکی است.

کدام نوع پیانوی آکوستیک بهتر است؟ افقی یا عمودی؟

گفتیم پیانوهای عمودی یا همان دیواری جمع‌وجورتر و ارزان‌ترند. از بابت کیفیت صدا اگر می‌پرسید، معمولا گفته می‌شود پیانوهای گرند به‌دلیل وجود سیم‌های طویل‌تر صدای غنی‌تر و موزون‌تری تولید می‌کنند. اما پیانوهای عمودی را هم نباید دست‌کم گرفت. چراکه کیفیت و حجم صدا به عوامل مختلف دیگری هم غیر از طول سیم بستگی دارد. برای مثال کیفیت قطعات و اندازه صفحه صدا هم بی‌تأثیر نیست.

از‌طرفی برای اکثریت علاقه‌مندان به یادگیری پیانو خرید گرند لزومی ندارد. بسیاری از ماهایی که برای یادگیری پیانو اقدام می‌کنیم در سطحی نیستیم یا بهتر بگوییم تا سطحی ادامه نمی‌دهیم که لزوما به پیانوی گرند نیاز داشته باشیم.

انواع پیانوی دیجیتال

پیانوهای دیجیتال نسخه مدرن‌تر پیانوهای آکوستیک‌اند. همان طور که در ابتدا هم توضیح دادیم، صدای این نوع پیانوها دیجیتالی است. وقتی کلیدی را می‌فشارید، بلندگوها صدای ضبط‌شده (صدایی که براساس صدای پیانوهای آکوستیک ضبط شده است) و کیفیت‌بالای همان نت را بازپخش می‌کنند.

انواع پیانوهای دیجیتال عبارت‌اند از:

• گرند: پیانوهای گرند دیجیتال به سیستم صوتی باکیفیت‌تری مجهزند. اما گران‌ترند و برندهای محدودی از این نوع پیانو تولید می‌کنند.
• دیواری: پیانوهای دیجیتال دیواری مانند آکوستیک‌های دیواری دقیقا همان‌هایی هستند که معمولا در منازل استفاده می‌شوند.
• قابل‌حمل: این نوع پیانوهای دیجیتال از دو نوع قبلی سبک‌ترند و به‌جای پایه روی استند می‌مانند.

پیانو دیجیتال یا آکوستیک کدام انتخاب بهتری است؟

اینکه کدام انتخاب بهتری است، بسته به شرایط هرکسی می‌تواند متفاوت باشد. اما نکاتی هم هست که اگر از همین ابتدا بدانید، شاید روی تصمیم‌تان تأثیر بگذارند. اساسی‌ترین نکات و تفاوت‌هایی که باید مدنظر داشته باشید عبارت‌اند از:

صدا

اغلب پیانوهای آکوستیک، فرقی نمی‌کند گرند یا دیواری، ازلحاظ کیفیت صدا در مقایسه با پیانوهای دیجیتال بهترند.

همان طور که توضیح دادیم، صدا در پیانوهای آکوستیک نتیجه ضربه چکش‌ها به سیم‌هاست. شیوه‌ای که موجب تولید صدایی آکوستیک با نوایی گرم‌تر و طنین‌دارتر می‌شود. ضمن اینکه نوازنده پیانوی آکوستیک کنترل بیشتری روی اجرا و بیان نت‌ها دارد. اما پیانوهای دیجیتال درواقع تقلید صدا می‌کنند. صدای پیانوهای دیجیتال حاصل پخش فایل صوتی است.

هنوز هم باوجود پیشرفت تکنولوژی بازسازی صدای پیانوهای آکوستیک به‌صورت دیجیتال کار سختی است. صدایی که از پیانوهای آکوستیک به گوش می‌رسد تنها صدای ارتعاش سیم‌ها نیست. بلکه طنین طبیعی صدا در فضا و بدنه چوبی ساز هم شنیده می‌شود. اما همه پیانوهای دیجیتال قادر به بازسازی صدایی با مختصات کامل صدای پیانوهای آکوستیک نیستند. بنابراین از این نوع پیانوها نمی‌توان انتظار دقیقا همان ظرافت‌هایی را داشت که در صدای پیانوهای آکوستیک وجود دارد.

البته درمورد کیفیت صدای پیانوهای آکوستیک ارزان و بدنگهداری‌شده قضیه فرق می‌کند. اینجاست که پیانوهای دیجیتال به‌دلیل تولید صدای تمیزتر می‌توانند برنده باشند. این را هم بگوییم که باوجود همه تفاوت‌ها پیانوهای دیجیتال پیشرفته ازلحاظ ویژگی‌های صدا می‌توانند به پیانوهای آکوستیک بسیار شبیه باشند.